پیشینه ی نماد شیر و خورشید به دوران هخامنشیان و حتی پیش از آن می رسد و کهن ترین مستند موجود از آن کتیبه ای است مربوط به دوران خشایار شا که هم اینک در موزه ی "آرمیتاژ" لنینگراد(سن پیترز بورگ) روسیه نگاهداری می شوداین نگاره شاه را در حالت احترام به شیری نشان می دهد که زنی بر روی آن جلوس کرده و بارقه هایی از نور (آنچنان که در روزگار ما هم قدسین را نمایش می دهند) وی را در بر دارد
بسیاری بر این باورند که این نشان برگرفته از نماد سیکها ی هند (کاندا) است و اول بار با دستور و پشتیبانی "آیت ا.. خمینی" که علاوه بر تبار هندی , گرایشات اسلامی داشته معرفی شد زیرا وی خواسته بدین نهج برآیندی از هر دو بدست دهد ------------------------
درفش شیر و خورشید نشان به عنوان نماد اتحاد ایرانیان قرنها نمایانگر تاریخ و گذشته ی پر شکوه ملتی بود که میراثی شگرف در تمدن بشری از خود به یادگار گذاشت
پس از پیروزی انقلاب سال پنجاه وهفت , تبلیغات گسترده ای از جانب انقلابیون و هواداران ایشان پیرامون طاغوتی بودن نشان شیرو خورشید ارایه گردید تا جایی که حتی امروز هم گروههایی از عامه ی مردم شیر و خورشید را نماد سلطنت طلبان می پندارند
مطابق با اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ,مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) پیرامون درفش ایران گفته شده: « پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشان جمهوری اسلامی (تشکیل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد
نشان مذکور که آن را شیوه ی خاصی از نمایش نام مقدس پروردگار می خوانند در جریان یک رقابت و از میان نمادهای ارایه شده برای جایگزینی با شیروخورشید ! انتخاب گردید و طراح آن هم "حمید نعیمی" نامی مدرس دانشگاه شهید بهشتی است
بسیاری بر این باورند که این نشان برگرفته از نماد سیکها ی هند (کاندا) است و اول بار با دستور و پشتیبانی "آیت ا.. خمینی" که علاوه بر تبار هندی , گرایشات اسلامی داشته معرفی شد زیرا وی خواسته بدین نهج برآیندی از هر دو بدست دهد
اما آنچنان که بر همگان هویداست , نشان ملی کشوری به عظمت و قدمت ایران لوگوی تجاری یک شرکت یا سازمان نیست که برای طراحی آن مسابقه برگزار کرده , عده ای به صلاحدید خود از آن میان لوگویی را انتخاب نمایند
مقدمه ای بر تاریخچه ی شیر و خورشید
پیشینه ی نماد شیر و خورشید به دوران هخامنشیان و حتی پیش از آن می رسد و کهن ترین مستند موجود از آن کتیبه ای است مربوط به دوران خشایار شا که هم اینک در موزه ی "آرمیتاژ" لنینگراد(سن پیترز بورگ) روسیه نگاهداری می شود
این نگاره شاه را در حالت احترام به شیری نشان می دهد که زنی بر روی آن جلوس کرده و بارقه هایی از نور (آنچنان که در روزگار ما هم قدسین را نمایش می دهند) وی را در بر دارد
آنچه در نخستین برداشت بر بیننده آشکار می شود اینکه اگر شیر وخورشید نماد سلطنتی بود شاه را در حالت نیایش یا احترام نشان نمی داد چون هیچ پادشاهی آنچه را خود ساخته یا نمایشگر سلطنت اوست نیایش نمی کند
برخی مورخین بر این باورند که در این تصویر شیر نماد میترا و خورشید (زنی که بر پشت شیر سوار است) نماد الهه "آناهیتا" می باشد
مستندات باقی مانده از پارتیان نشان می دهد که در دوره ی اشکانی خورشید بر روی درفش ملی ایران وجود داشته اما در آثار به دست آمده از دوران ساسانی نشان شیر وخورشید به فراوانی موجود است از آن جمله است تعداد هجده مهر که در نزدیکی دریاچه ی آرال به دست آمده همچنین ظروفی از طلا و نقره مزین به نقش شیر و خورشید و یا شیرو" گردونه ی مهر "(صلیب شکسته و به مفهوم چرخش خورشید ) بر بالای آن که قدمت این نشان را به خوبی آشکار می سازد
از اقوال مورخین چنان بر می آید که پس از اسلام اول بار در دوران سلطان مسعود غزنوی شیر بر روی پرچم ایران آمد که عده ای علت را علاقه ی شاه به شکار شیر دانسته اند و پس از او و در دوره های بعد این نشان به کرات بر روی پرچم تکرار شد
روانشاد احمد کسروی در کتابچه ای که پیرامون پیدایش شیر و خورشید نگاشته از قول "ابن عبری" و "مختصر التاریخ الدول " می نویسد: «غیاث الدین کیخسرو فرزند علاءالدین کیکاووس ،از شاهان خاندان سلجوقیان روم، دل به شاهزاده ای گرجی می بازد. کیخسرو چنان شیفته می شود که به درخواست دختر گرجی برای ضرب سکه ای با چهره ی او بر آن موافقت می کند اما نزدیکان کیخسرو برای پاس داشت دین اسلام، روا نمی دانند تا چهر ی زنی نا مسلمان بر سکه ها نقش بندد. با پایفشاری کیخسرو، چاره ای اندیشیده می شود تا از این بن بست بیرون آیند. پیکره ی شیری بر سکه نگاشته می شود و بر فراز آن، خورشید که نشان از چهره ی زیباروی گرجی است جای می گیرد و بدین گونه خواسته ی دلبر بر آورده می گردد. سکه های بسیاری از آن سکه ها هم اکنون در دست است که استوارگر داستانی است که ابن عبری می گوید
اما آنچنان که از این گفته برمی آید ایشان به منابع دوره ی هخامنشی و ساسانی دسترسی نداشته و پیداست آنچه از قول این مورخ اسلامی و بر مبنای آگاهیهای آن روز نقل کرده اند بدون در نظر گرفتن مدارک موجود از کشفیات باستانشناسی است که نمونه های آن پیشتر ذکر شد و بدیهی است چنانچه شاهزاده ی گرجی در قالب خورشید بر پشت شیر نقش شده صرفا در قالب نشانی بوده که از دوران باستان به روزگار سلجوقیان رسیده است
در دوران صفوی و افشاریه هم پیوسته این نماد بر روی درفش ملی ایران به چشم می خورد و از دوران شاه عباس به صورت نشان اصلی درفش ایران در آمد
با پیروزی قاجاریه و سلطنت "آغا محمد خان" وی که ذاتا شخصی کینه توز بود به سبب دشمنی با نادر شاه و از آنجا که شیر و خورشید را نشان سلطنت نادر می دانست فرمان دگرگونی آن را صادر کرد
اطرافیان وی بدو گفتند که شیر نماد اسدا.." علی" و خورشید هم نور حق است از اینرو آغا به جهت مذهبی بودن دستور داد :« اگر شیر نماد علی است ذوالفقاری هم به دستش دهید» اینگونه شد که شمشیری خمیده(شمشیر ایرانی صاف است) به این نشان علاوه گردید
از آنجا که با گذشت زمان و تغییرات در باورها و آرای مردمان, اسطوره ها و نمادها هم رنگ و بوی اعتقادات مردم رابه خود می گیرند و از آنجا که قرنها اعتقادی بااین مضمون که شیر نماد" اسدا.. علی" است وجود داشته این گفته که پرچم ایران نشانگر پیروی از "علی" و خورشید حق است به هیچ وجه نادرست نیست
در پایان خاطرنشان می کنم سه رنگ پرچم ایران و همچنین نشان "شیر وخورشید" بر روی آن پس از دوران مشروطه و با گشایش مجلس شورای ملی به عنوان نماد ملی ایران ( نه نشان سلطنت طلبان) رسما به تایید رسید و هیچگاه در طول چند هزار سال گذشته منظور از نمایش آن تمایلات سیاسی گروهی خاص نبوده بلکه صرفا نمایشگر هویت و پیشینه ی ملتی است که اگرچه در طول تاریخ خود با فراز و نشیبهای فراوانی روبرو شده اما کماکان هستی و موجودیت خود را حفظ نموده است
(برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه می توانید "تاریخچه ی پرچم شیر وخورشید" به قلم روانشاد" احمد کسروی" را از بخش کتابخانه ی این پایگاه مطالعه فرمایید )
برای خواندن این مطالب باید از برنامه ی Adobe Reader بهره گیرید . در صورتی که به این برنامه دسترسی ندارید آن را از اینجا دریافت کنید
درفش شیر و خورشید نشان به عنوان نماد اتحاد ایرانیان قرنها نمایانگر تاریخ و گذشته ی پر شکوه ملتی بود که میراثی شگرف در تمدن بشری از خود به یادگار گذاشت
پس از پیروزی انقلاب سال پنجاه وهفت , تبلیغات گسترده ای از جانب انقلابیون و هواداران ایشان پیرامون طاغوتی بودن نشان شیرو خورشید ارایه گردید تا جایی که حتی امروز هم گروههایی از عامه ی مردم شیر و خورشید را نماد سلطنت طلبان می پندارند
مطابق با اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ,مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) پیرامون درفش ایران گفته شده: « پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشان جمهوری اسلامی (تشکیل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد
نشان مذکور که آن را شیوه ی خاصی از نمایش نام مقدس پروردگار می خوانند در جریان یک رقابت و از میان نمادهای ارایه شده برای جایگزینی با شیروخورشید ! انتخاب گردید و طراح آن هم "حمید نعیمی" نامی مدرس دانشگاه شهید بهشتی است
بسیاری بر این باورند که این نشان برگرفته از نماد سیکها ی هند (کاندا) است و اول بار با دستور و پشتیبانی "آیت ا.. خمینی" که علاوه بر تبار هندی , گرایشات اسلامی داشته معرفی شد زیرا وی خواسته بدین نهج برآیندی از هر دو بدست دهد
اما آنچنان که بر همگان هویداست , نشان ملی کشوری به عظمت و قدمت ایران لوگوی تجاری یک شرکت یا سازمان نیست که برای طراحی آن مسابقه برگزار کرده , عده ای به صلاحدید خود از آن میان لوگویی را انتخاب نمایند
مقدمه ای بر تاریخچه ی شیر و خورشید
پیشینه ی نماد شیر و خورشید به دوران هخامنشیان و حتی پیش از آن می رسد و کهن ترین مستند موجود از آن کتیبه ای است مربوط به دوران خشایار شا که هم اینک در موزه ی "آرمیتاژ" لنینگراد(سن پیترز بورگ) روسیه نگاهداری می شود
این نگاره شاه را در حالت احترام به شیری نشان می دهد که زنی بر روی آن جلوس کرده و بارقه هایی از نور (آنچنان که در روزگار ما هم قدسین را نمایش می دهند) وی را در بر دارد
آنچه در نخستین برداشت بر بیننده آشکار می شود اینکه اگر شیر وخورشید نماد سلطنتی بود شاه را در حالت نیایش یا احترام نشان نمی داد چون هیچ پادشاهی آنچه را خود ساخته یا نمایشگر سلطنت اوست نیایش نمی کند
برخی مورخین بر این باورند که در این تصویر شیر نماد میترا و خورشید (زنی که بر پشت شیر سوار است) نماد الهه "آناهیتا" می باشد
مستندات باقی مانده از پارتیان نشان می دهد که در دوره ی اشکانی خورشید بر روی درفش ملی ایران وجود داشته اما در آثار به دست آمده از دوران ساسانی نشان شیر وخورشید به فراوانی موجود است از آن جمله است تعداد هجده مهر که در نزدیکی دریاچه ی آرال به دست آمده همچنین ظروفی از طلا و نقره مزین به نقش شیر و خورشید و یا شیرو" گردونه ی مهر "(صلیب شکسته و به مفهوم چرخش خورشید ) بر بالای آن که قدمت این نشان را به خوبی آشکار می سازد
از اقوال مورخین چنان بر می آید که پس از اسلام اول بار در دوران سلطان مسعود غزنوی شیر بر روی پرچم ایران آمد که عده ای علت را علاقه ی شاه به شکار شیر دانسته اند و پس از او و در دوره های بعد این نشان به کرات بر روی پرچم تکرار شد
روانشاد احمد کسروی در کتابچه ای که پیرامون پیدایش شیر و خورشید نگاشته از قول "ابن عبری" و "مختصر التاریخ الدول " می نویسد: «غیاث الدین کیخسرو فرزند علاءالدین کیکاووس ،از شاهان خاندان سلجوقیان روم، دل به شاهزاده ای گرجی می بازد. کیخسرو چنان شیفته می شود که به درخواست دختر گرجی برای ضرب سکه ای با چهره ی او بر آن موافقت می کند اما نزدیکان کیخسرو برای پاس داشت دین اسلام، روا نمی دانند تا چهر ی زنی نا مسلمان بر سکه ها نقش بندد. با پایفشاری کیخسرو، چاره ای اندیشیده می شود تا از این بن بست بیرون آیند. پیکره ی شیری بر سکه نگاشته می شود و بر فراز آن، خورشید که نشان از چهره ی زیباروی گرجی است جای می گیرد و بدین گونه خواسته ی دلبر بر آورده می گردد. سکه های بسیاری از آن سکه ها هم اکنون در دست است که استوارگر داستانی است که ابن عبری می گوید
اما آنچنان که از این گفته برمی آید ایشان به منابع دوره ی هخامنشی و ساسانی دسترسی نداشته و پیداست آنچه از قول این مورخ اسلامی و بر مبنای آگاهیهای آن روز نقل کرده اند بدون در نظر گرفتن مدارک موجود از کشفیات باستانشناسی است که نمونه های آن پیشتر ذکر شد و بدیهی است چنانچه شاهزاده ی گرجی در قالب خورشید بر پشت شیر نقش شده صرفا در قالب نشانی بوده که از دوران باستان به روزگار سلجوقیان رسیده است
در دوران صفوی و افشاریه هم پیوسته این نماد بر روی درفش ملی ایران به چشم می خورد و از دوران شاه عباس به صورت نشان اصلی درفش ایران در آمد
با پیروزی قاجاریه و سلطنت "آغا محمد خان" وی که ذاتا شخصی کینه توز بود به سبب دشمنی با نادر شاه و از آنجا که شیر و خورشید را نشان سلطنت نادر می دانست فرمان دگرگونی آن را صادر کرد
اطرافیان وی بدو گفتند که شیر نماد اسدا.." علی" و خورشید هم نور حق است از اینرو آغا به جهت مذهبی بودن دستور داد :« اگر شیر نماد علی است ذوالفقاری هم به دستش دهید» اینگونه شد که شمشیری خمیده(شمشیر ایرانی صاف است) به این نشان علاوه گردید
از آنجا که با گذشت زمان و تغییرات در باورها و آرای مردمان, اسطوره ها و نمادها هم رنگ و بوی اعتقادات مردم رابه خود می گیرند و از آنجا که قرنها اعتقادی بااین مضمون که شیر نماد" اسدا.. علی" است وجود داشته این گفته که پرچم ایران نشانگر پیروی از "علی" و خورشید حق است به هیچ وجه نادرست نیست
در پایان خاطرنشان می کنم سه رنگ پرچم ایران و همچنین نشان "شیر وخورشید" بر روی آن پس از دوران مشروطه و با گشایش مجلس شورای ملی به عنوان نماد ملی ایران ( نه نشان سلطنت طلبان) رسما به تایید رسید و هیچگاه در طول چند هزار سال گذشته منظور از نمایش آن تمایلات سیاسی گروهی خاص نبوده بلکه صرفا نمایشگر هویت و پیشینه ی ملتی است که اگرچه در طول تاریخ خود با فراز و نشیبهای فراوانی روبرو شده اما کماکان هستی و موجودیت خود را حفظ نموده است
(برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه می توانید "تاریخچه ی پرچم شیر وخورشید" به قلم روانشاد" احمد کسروی" را از بخش کتابخانه ی این پایگاه مطالعه فرمایید )
برای خواندن این مطالب باید از برنامه ی Adobe Reader بهره گیرید . در صورتی که به این برنامه دسترسی ندارید آن را از اینجا دریافت کنید
|